Wat je kunt leren van… het televisieprogramma Steenrijk, Straatarm

Het wordt verkocht als een “sociaal experiment”, maar laten we eerlijk zijn; Steenrijk, Straatarm is gewoon een heel leuk programma om naar te kijken. In elke aflevering ruilen twee gezinnen van huis, leven en bestedingsbudget. Rijke mensen leven ineens onder de armoedegrens en andersom. Dat levert nou eenmaal goede televisie op.

Het format is ontzettend simpel: de twee gezinnen ruilen van huis, het arme gezin besteld op de eerste dag altijd via Thuisbezorgd.nl, het rijke gezin warmt kliekjes op die nog in de koelkast lagen, er wordt altijd even geteld hoeveel maanden het arme gezin zich zou kunnen redden met het bestedingsbudget van het rijke gezin, er zijn minimaal 1 á 2 leden binnen het arme gezin die traantjes laten van blijdschap en uiteindelijk komt iedereen tot dezelfde conclusie: geld maakt niet gelukkig, maar gelukkig maken ze wel geld.

Maar wist je dat je eigenlijk best wel veel kunt leren van Steenrijk, Straatarm?

In grote lijnen is elke aflevering vrijwel hetzelfde, maar toch blijf ik kijken. Het is altijd weer afwachten of de rijke mensen snobs zijn. En elke aflevering ben ik weer nieuwsgierig naar de achtergronden van beide families. Waar hebben ze hun fortuin mee verdiend? Hoe komt het dat ze zo diep in de schulden zitten? Maar ondanks dat de afleveringen om te smullen zijn, zijn er een paar dingen die mij steeds opvallen. Een paar dingen waar we misschien best wel heel veel van kunnen leren…

01. Wat is er dan wél mogelijk?

Dat is iets dat ik bij alle rijke gezinnen in Steenrijk, Straatarm herhaaldelijk zie terugkomen; ze gaan niet bij de pakken neerzitten, maar kijken naar wat er wél mogelijk is. En ik denk dat daarom ook veel van de rijke gezinnen ondernemend zijn, met één of twee ondernemers aan het roer van het gezin. Je ziet bij veel van de arme gezinnen dat ze het hebben opgegeven. Dat het “nou eenmaal zo is” en dat ze “zo nou eenmaal zijn” en dat de situatie niet te veranderen is. Dat is vergelijkbaar met wanneer je de overtuiging hebt dat je toch nooit zal gaan afvallen – dan gebeurd het ook niet. Je past je gedrag er dan namelijk niet op aan.

Maar de houding van de rijke gezinnen is totaal anders. Geen geld voor de sportschool? Dan gaan we toch buiten sporten! Geen geld om het huis op te knappen? Dan gaan we wat geld inzamelen door klusjes te doen. Zo zijn er gezinnen die (heel ondernemend) dingen uitproberen; van oud ijzer ophalen tot liedjes zingen in de kroeg. In seizoen 4 waren er zelfs twee gezinnen die bedrijfspullen (kapperspullen en babykleding) meenamen, in de hoop dat ze daar iets mee konden doen. Kortom; ze kijken niet naar wat er niet mogelijk is, maar naar wat er wél mogelijk is.

02. Openstaan voor nieuwe opvattingen

Wat mij ook opvalt is dat de rijke gezinnen aan het einde van de aflevering best wel veel geleerd hebben. Dat ze anders kijken naar bepaalde dingen en dat ze veel dankbaarder zijn dan vóór de aflevering. Dat ze sommige dingen anders willen gaan aanpakken en/of dat ze meer voor andere mensen willen betekenen. Maar er zijn ook gezinnen die toegeven dat ze, door al het harde werken, misschien veel te weinig tijd hebben doorgebracht met hun gezin. En dat ze daar graag wat aan willen doen.

Bij het arme gezin is niks veranderd. Zoals ik al zei zijn er altijd 1 á 2 (soms wel meer) leden binnen het gezin die huilen van blijdschap. Omdat ze eindelijk iets hebben gekregen dat ze zó graag wilden hebben. Omdat ze nu eindelijk een moeder-dochter uitje konden doen. En omdat manlief eindelijk zijn geliefde vrouw eens kon verwennen met mooie sieraden. Maar aan het einde van de aflevering luidt het standaard “zolang we maar met elkaar zijn, dan zijn we gelukkig”. En vervolgens gaan ze weer terug naar huis, met de houding van “het is nou eenmaal zo”. 🤷

Ik heb (nog) niet alle afleveringen bekeken, maar zelden zie je dat het arme gezin ook iets heeft geleerd. Er was één aflevering waarin de dochter van het gezin zei: “Ik ga goed mijn best doen op school, zodat ik een goede baan kan krijgen en zodat ik ook leuker kan leven later”. Boem… Groot gelijk heb je, meid. 👏 En jammer dat de meeste volwassenen dat niet inzien. En ik vermoed dat veel lezers nu denken “Ja, maar….” maar dan kom ik weer terug bij punt 1: kijken naar wat er wél mogelijk is.

03. De rijke gezinnen werken echt héél hard…

Om de één of andere reden lijken de arme gezinnen altijd heel erg verbaasd te zijn dat er ook echt heel erg hard gewerkt wordt door de rijke gezinnen. Ze werken vrijwel allemaal minimaal 60 uur per week. Soms zelfs 7 dagen per week. Ik doe het ze zelf niet na (want: anti-ratrace), maar toch hebben mensen blijkbaar vaak het idee dat rijke mensen veel minder hard hoeven te werken. Waar komt dat beeld vandaan? Mocht iemand hier het antwoord op weten, voel je vrij om te reageren onderaan deze blogpost. 🙏

04. Rijkdom en geluk staan altijd in verbinding met elkaar

Zowel in directe verbinding als in indirecte verbinding. Zo zie je dat de rijke gezinnen veel gezonder leven en er veel gezonder uitzien, terwijl de arme gezinnen vaak grauwe gezichten hebben, futloos haar en (sorry dat ik het zeg) best wel vaak overgewicht, ook bij de kinderen. En ja, dat is op zich ook wel logisch, want een pak frikandellen bij de Aldi is véél goedkoper dan avocado’s en quinoa bij de biologische buurtwinkel. Maar een gezondere leefstijl maakt je nou eenmaal veel gelukkiger (met een opwaartse spiraal, want je voelt je dan gezonder en lekkerder, waardoor je weer acties gaat ondernemen om je leven nog leuker te maken) en dat kost helaas meer dan diepvries snacks.

Ook andere dingen die bijdragen aan een leuker leven zijn direct of indirect verbonden met geld en rijkdom. Ontspanning? Ja, lekker naar de masseuse of lekker op vakantie. Vrienden? Ja, lekker buiten de deur borrelen en een hapje eten. Sporten en gezondheid? Er zijn veel meer opties wanneer er wél wat de besteden valt.

05. Kwaliteit boven kwantiteit

Ook dit valt op bij de rijke gezinnen die meedoen aan Steenrijk, Straatarm: ze verkiezen kwaliteit boven kwantiteit. En dat zie je terug bij de kleinste dingen, maar ook de grotere dingen. Zo staat bij de arme gezinnen de vensterbank meestal vol met Action prullaria, zie je regelmatig de typische live, laugh, love borden voorbijkomen en staat het aanrecht vol met apparaten, snijplanken en andere “onnodige” dingen die niet per sé op het aanrecht hoeven. Ook valt het op dat de kinderen bij de arme gezinnen soms heel veel speelgoed hebben. Heel veel goedkoop speelgoed, welteverstaan. Ik zal ter verduidelijking  een paar screenshots laten zien:

© Stills uit video – SBS6

Dit is de slaapkamer van een 6-jarig meisje uit één van de arme gezinnen. De kledingkast puilt uit met prinsessenjurkjes, de kastjes zijn bedolven onder de knuffels, ze heeft maar liefst twee bedden die ook allebei bedolven zijn onder het speelgoed en daarnaast heeft ze ook nog meerdere manden die óók gevuld zijn met (goedkoop) speelgoed.

Bij de rijke gezinnen is dat heel anders: de kinderen hebben (qua aantallen) veel minder speelgoed, maar wel duurder speelgoed van hogere kwaliteit. En datzelfde geldt voor de meubelen, de auto’s (wel duur, maar het is niet zo dat ze er gelijk 10 kopen) en wordt meestal vooral veel geld uitgegeven aan belevingen: lekker uiteten gaan, leuke dingen doen met vrienden en familie, reisjes maken, etc. Dat is een hele andere denkwijze bij de aanschaf van spullen… Daar waar arme gezinnen kiezen voor “veel dingen voor weinig geld” kiezen de rijkere gezinnen “minder dingen voor meer geld”.

Eindconclusie: wat kunnen we leren van Steenrijk, Straatarm?

• Denk niet in beperkingen, maar kijk naar wat er wél mogelijk is.
• Leer van anderen en sta open voor andere opvattingen en/of manieren om te leven.
• Geld komt niet vanzelf naar je toe… Je zal ervoor moeten werken.
• Geld maakt op veel manieren echt wel een stuk gelukkiger, direct of indirect.
• Verkies kwaliteit boven kwantiteit.

Ook Steenrijk, Straatarm kijken? Via de website van SBS6 zijn een aantal afleveringen (gratis) te bekijken.